Op vrijdag 16 november 2018 vond de eerste internationale werkconferentie “Visualizations & law” plaats op de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een inspirerende conferentie over het belang van visueel werken met recht. Wij hadden de eer om daar ook over het word en beeldverhaal te vertellen, in het bijzonder het verhaal van Jack. De reacties waren positief! Men vond het mooi dat een jongere op deze wijze zijn verhaal kon vertellen en hoe hier door het Openbaar Ministerie en de rechter mee om is gegaan. Ook vond men deze inhoudelijke kant erg waardevol, hoe beeld kan werken om een verhaal van een persoon te vertellen in plaats van het beschrijven van omstandigheden. Michiel van de Pol van ComicHouse was gedurende de conferentie aanwezig om alle presentaties visueel samen te vatten (https://live-cartooning.nl/working-conference-visualizations-law/). Ook daarin wordt weer duidelijk dat beeld meer kan zeggen dan duizend woorden.

In de praktijk zien we krachtige woord en beeldverhalen. Met sprekende details en pakkende woorden en beelden. Verhalen die je onmiddellijk in je hart raken. Hoe lukt het eigenlijk om zo’n sterk woord en beeldverhaal te maken? Een belangrijke sleutel is te vinden in de vragen die jij stelt. Hoe beter jouw vragen, hoe treffender het woord en beeldverhaal kan worden.

Om met een jongere een woord en beeldverhaal te kunnen maken wil je letterlijk zicht krijgen op een paar héél concrete moment in zijn leven. Zo wil je een voorbeeld van een heel positief moment: een mooie, dierbare herinnering aan een moment dat het goed was in het gezin. Hoe groot de problemen ook zijn, er zijn altijd óók goede momenten geweest. En één zo’n goed moment wil je boven water krijgen. Dat lukt bijvoorbeeld door te vragen: Wat was een gelukkig moment in jouw jeugd? Met wie was je? Waar waren jullie? Wat deed jouw vader of moeder waar jij zo gelukkig van werd?

Neem bijvoorbeeld Roy. Als je hem de juiste vragen stelt kan Roy misschien vertellen welke mooie herinneringen hij heeft aan de tijd toen hij, zijn moeder, zijn vader en zijn twee broers met elkaar in Scheveningen woonden. Hoe ze op mooie zomeravonden met elkaar naar het strand gingen om te vliegeren. Hoe zijn vader hen hielp de vliegers hoog te houden en hoe trots en blij iedereen was als dat goed lukte. En hoe hun moeder frietjes ging halen zodat ze konden blijven vliegeren totdat de zon onder ging.

Ook wil je een voorbeeld van een sleutelmoment waarop de problemen het grootst waren. Bijvoorbeeld door te vragen: Wat waren de moeilijkste tijden voor jou? Wat waren de angstigste momenten? Wat was het ergste dat toen gebeurde? Wat was het moedigste dat jij toen gedaan hebt? Wat heeft jou op dat moment geholpen?

Roy zou als hem de juiste vragen gesteld zouden worden misschien vertellen dat hij zich herinnert dat hij als jongen van 11 zag dat zijn vader op een dag zo dronken was en zo’n ruzie kreeg met zijn moeder dat hij haar net zolang sloeg totdat ze met bloed uit haar neus en een wond boven haar oog de deur uit vluchtte. En dat hij, Roy, al die tijd achter de bank zat en bang was dat zijn vader ook hem in elkaar zou slaan omdat hij net daarvoor zijn broertjes weg had laten glippen om de buurvrouw te waarschuwen. Dat de politie, door de buurvrouw gewaarschuwd, kwam en zijn tierende vader meenam naar het bureau. Dat zijn moeder in het ziekenhuis moest worden opgenomen en dat de buurvrouw er was om voor hem en zijn broers te zorgen.

Zie je de beelden voor je uit het leven van Roy? En hoe ‘eenvoudig’ het nu is om met Roy te werken aan een woord en beeldverhaal? Kun je je voorstellen hoe fijn het voor Roy zou kunnen zijn om woorden en tekeningen te hebben die hem helpen om aan anderen te laten zien wat hij heeft meegemaakt?

Doorvragen. Vragen naar details. Net zolang totdat de ‘foto’ die de jongere van de situatie in zijn hoofd heeft ook voor jou scherp wordt. Dan kun je hem helpen om een woord en beeldverhaal te maken. Vragen zijn een essentiële sleutel om met een jongere tot een rijk en ‘eigen’ woord en beeldverhaal te komen! Hoe mooi is dat…?

 

Marcia Lever
Expertisecentrum William Schrikker

BewarenBewaren

BewarenBewaren

De praktijk vertelt de mooiste verhalen. Dit is een prachtig praktijkvoorbeeld. Jaël loopt stage in een RJJI (Rijks Justitiële Jeugdinrichting). Daar komt ze in aanraking met een 17-jarige jongen. We noemen hem Vince. Vince heeft een overval gepleegd, woont al jaren in instellingen en loopt daar geregeld weg. Als Jaël een kennismakingsgesprek met Vince wil plannen vertellen collega’s haar dat het weinig zin heeft om met Vince te praten over zijn doelen. Hij kan zich niet langer dan een kwartiertje concentreren en zal toch vooral anderen kopiëren, zo verwachten de collega’s. Vince heeft immers een IQ van 65. Jaël hoort over het Woord en Beeldverhaal en denkt: “laat ik het eens proberen”. Ze vraagt Vince: “Vind je het goed als we wat tekeningen maken terwijl ik kennis met je maak? “.Vince stemt in. Jaël en Vince gaan aan de slag: praten en tekenen. Jaël gebruikt de voorbeeldvragen uit de handreiking als inspiratie en raakt met Vince aan de praat. In vijf sessies van een uur stelt Jaël vragen, geeft Vince antwoorden en maakt hij vervolgens tekeningen bij wat hij vertelt. Concentratie is geen issue: Vince werkt met volle aandacht en vindt het leuk. Kopiëren is niet aan de orde: Vince praat over wat voor hem belangrijk is en grijpt de kans die hij krijgt om open te vertellen over zijn dromen. Jaël en haar collega’s zijn verrast. Vince vertelt in zijn eigen woorden wat hij wil. Daarmee lukt het om concrete doelen en acties met hem op te stellen, zoals leren sparen en leren koken. Samen met haar collega’s gaat Jaël op zoek naar mogelijkheden om met de doelen die Vince kiest aan de slag te gaan.

Wat heeft Jaël er vooral van geleerd? “Ik heb geleerd hoe ik een gesprek kan voeren waarbij ik echt benieuwd ben naar een ander en die echt gaan over hun leven. Dat is best een verandering. Ik zie dat het me zoveel meer geeft. De tekeningen die hij gemaakt heeft zijn heel persoonlijk. Als iemand vertelt maak je al snel je eigen tekening in je hoofd. Nu Vince zelf tekent kan ik beter zien wat zíjn beelden zijn. Met de tekening op tafel kan Vince ernaar kijken en dat helpt hem. Woorden zijn vluchtig, ze zijn weg als ze uitgesproken zijn. Een tekening blijft liggen”.

Jaël heeft haar ervaring met Vince naar voren gebracht in een video consult met Andrew Turnell, de grondlegger van Signs of Safety, waarbinnen het werken met ‘words & pictures’ heel gebruikelijk is. In het kader van het project Signs of Success wordt Jeugdreclasserings-casuïstiek aan Andrew Turnell voorgelegd. Zijn reactie op het werk van Jaël: “Je bent heel bedachtzaam en je leert en reflecteert terwijl je werkt. Het mooiste vind ik dat het werkt voor Vince. Daardoor zie jij iets heel anders in hem, en je maakte het mogelijk voor Vince om ook meer van zichzelf te zien. Dat ontdekten jullie samen. Heel sterk werk. Het leert ons allen hoe krachtig het is om op een andere manier te communiceren. Dat jij de moed hebt gehad om het te proberen is heel mooi. Je hebt de werkwijze van het Woord en Beeldverhaal aangepast aan hoe het werkt in deze casus, voor Vince. Geweldig!”

In dit interview met het radioprogramma Studio Centraal van de Reformatische Omroep vertelt Projectleider Sandra Mast uitgebreid over de achtergrond en toepassing van het Woord & Beeldverhaal.